İyi bir satranç oyuncusuna en çok sorulan sorulardan birisidir: ‘’Kaç hamle ilerisini hesaplayabilirsin?”
Dünya Satranç Şampiyonu Magnus Carlsen bu soruya: ’’Bazen 20 hamle, bazen ise 5, tamamen konuma
göre değişir.’’ şeklinde cevap vermiştir.
Peki, Magnus Carlsen bazen 5 hamle hesaplamak için saatlerini harcarken, nasıl oluyor da bazı
pozisyonlarda 15-20 hamleyi birkaç dakika bile düşünmeden oynayabiliyor? Gelin cevabı birlikte
inceleyelim.
Beyindeki Kalıplar
2000’li yılların başında yapılan araştırmalar göstermiştir ki; insan beyni, kalıtsal hastalıkların olduğu
durumlar harici(alzheimer, demans vs.) her zaman yeni şeyler öğrenebilir. Bununla beraber, insan
bir işi ne kadar erken öğrenir (öğrenme hızı seviyesi gençken yüksek, yaşlandıkça düşüktür.) ve o
işle ilgili ne kadar çok pratik yaparsa beynin plastisite özelliği sayesinde yapılan işte o kadar çok
ustalaşır.
Örneğin; ülkemizde ‘’erkekler, kadınlardan daha iyi araba sürer’’ şeklinde genel bir kanı
bulunmaktadır. Bu kanı doğru dahi olsa temelinde yatan sebep, erkeklerin kadınlara göre çok daha
erken yaşlarda öğrenmeye başlaması ve daha fazla pratik yapma fırsatı bulmasıdır.
Satranç açısından ele alırsak, büyük ustaların 8-9 hamlelik kombinezonları hiç düşünmeden
oynayabilmesi aynı temele dayanmaktadır. Bir büyük usta, büyük usta oluncaya kadar ortalama on
bin saatini satranca ayırır. Bu süre zarfında aynı kalıpları belki yüzlerce belki binlerce kez görerek
pekiştirir. Haliyle pekiştirilen kalıplarla karşılaştığında, enerji harcamadan otomatik oynayabilir.
Kasparov’un dünya şampiyonluğu serisinin en kritik partisinde (20. oyun) çok hızlı bir şekilde
yaptığı at fedasını (Axh6!) ya da ‘’Dehanın Sırları’’ belgeselindeki Judit Polgar’ın hafıza testini örnek
olarak gösterebiliriz. (Polgar, bildiği kalıpların olduğu 28 taşlı bir pozisyona sadece 3 saniye bakıp
konumu tahtaya eksiksiz dizerken, satranç bilmeyen biri tarafından dizilmiş konumda bu başarısını
tekrarlayamamakta. -Siz de, aşağıdaki örnekle arkadaşınızı ya da çocuğunuzu test edebilirsiniz. İki
konuma da 3 saniye bakan sporcu soldaki pozisyonu tahtaya rahatlıkla dizerken, sağdaki
pozisyonda zorlanacak, yüksek ihtimalle dizemeyecektir.-)
Sonuç olarak; satrançta kalıpları bilmek, kazanç ihtimalini arttırdığından dolayı son derece
önemlidir. Ortalama düzeyde olan her satranç oyuncusu Damiano’nun Matı gibi temel kalıpları
bilmeli, bu konumları, nefes alırken ya da adım atarken nasıl düşünmüyorsa, aynı şekilde
psikomotor davranışlara çevirerek otomatik oynayacak düzeye gelmelidir. Tabi ki bu çalışmalar
tecrübeli eğitmenler eşliğinde doğru yöntemlerle yapılmalıdır. Aksi takdirde yanlış pekiştirilen
bilgileri düzeltmek zaman kayıplarına yol açacaktır.
